Yaw Osafo Maafo

Fi Wikipedia
Yaw Osafo-Maafo
human
Sex or gendermale Sesa mu
Country of citizenshipGhana Sesa mu
Given nameYaw Sesa mu
Date of birth1942 Sesa mu
Languages spoken, written or signedEnglish, Akan Sesa mu
Occupationbanker, politician Sesa mu
Educated atAchimota School, Kwame Nkrumah University of Science and Technology Sesa mu
Member of political partyNew Patriotic Party Sesa mu
Religion or worldviewChristian Sesa mu

Yaw Osafo-Maafo yɛ Ghana ɔmanyɛfo a wɔpaw no wɔ Ebɔbira mu dɛ ɔmampanyin fotufo panyin wɔ Akufo-Addo Aban no mu 2021. Ɔsom dɛ Ɔmanpanyin a ɔhwɛ Republic of Ghana do wɔ Akufo-Addo Aban no mu, fitsi afe 2017. Na ɔyɛ Ɔman Ba  Mbrahyɛbaguanyi maa Akim Oda fitsi afe 1997 kesi afe 2009, nna kan no na ɔyɛ Sikasɛm soafo na aban edwuma fofor wɔ Kufuor Aban no mu wɔ afe 2001 na 2009 ntamu.

Ahyɛse Bra[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔwoo Yaw Osafo-Maafo wɔ Akyem Awisa wɔ afe 1936. Ɔkɔɔ Akyem Awisa Presbyterian Skuul na Achimota Skuul. Ɔkɔɔ so suaa Mfiridwuma ho ade wɔ Kwame Nkrumah Skuulpɔn a ɔhwɛ Nyansahu na Mfiridwuma do (KNUST), Ghana.  Wɔ KNUST no na ɔyɛ Ɔman Ghana Esuafo Kuw (NUGS) no Panyin Abadziekyir.

Ɔdze no ho kɔbɔɔ Volta Aluminum Company (VALCO) dɛ mfiridwumayɛfo na ɔfor faa dzebea ahorow no mu bɛyɛɛ CEO.

Osafo-Maafo de na adansedze nkrataa sĩĩ hɔ wɔ sikakorabea na sikasɛm mu denam Ghana sikakorabea akɛse mmienu, Sikakorabea a ɔhwɛ Adan ne Adansi do, na Ɔman Sikakorabea a ɔhwɛ Sikakorabea do a ɔdze anim na ɔsan hyehyɛɛ no ​​yie wɔ afe 1979 ne 1992 ntamu no do.

Ɔayɛ Wiase Sikakorabea, Afrika Nkɔdo Sikakorabea na Amanaman Nkabom Nkɔdo Dwumadzibea no Fotufo.  Ɔyɛ West African Bankers’ Association no adwumayɛkuo no titrani abedziekyir a etwa mu, na Ghana Stock Exchange no Panyin Abedziekyir a ɔhyehyɛɛ no.

Ɔasom dɛ guamtsenanyi na edwumakuw no mu nyi wɔ ndwumakuw dodow bi tse dɛ Nestle Ghana Limited, National Trust Holding Company, Merchant Bank Ghana Limited, Ɔman Nkɔdo Nhyehyɛɛ Bogua, Divestiture Implementation Committee na Donewell Insurance ka ho.  Ɔgyaee edwuma no ber a ɔsoom dɛ Mmarahyɛ Bagua no muni wɔ Akim Oda Mantɔw mu wɔ Ghana Epue Mantɔw mu no, mfe ebiasa.  Ɔyɛ Ghana Asoe a ɔhwɛ Mfirdwuma do no nyɛnko na ɔyɛ Ghana Asoe a ɔhwɛ Ndzɛmba a Wɔayɛ no Asoɛe no mu nidze.

Dzibew Ahorow Wɔ Aban Mu[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Ɔyɛ kan Mbrahyɛbaguanyi dze ma Akim Oda, Ghana.

Ɔmanpanyin A Ɔhwɛ Sikasɛm Na Sikasɛm Nhyehyɛɛ Do

Wɔpaw no dɛ Sikasɛm soafo wɔ Sanda 2001 mu na ekyir no wɔpaw no dɛ Sikasɛm na Sikasɛm Nhyehyɛɛ soafo wɔ Kufuor Aban no mu.  Odzii dɛm dzibew yi kesii Ebɔw 2005. Wɔ Sikasɛm Dwumadzibea no ɔhwɛɛ nsesa kɛse a ɔbaa Ghana sikasɛm mu no do.  Wɔ Ɔberɛfɛw 2001 mu no, Banker Magazine, Financial Times nwoma bi, bɔɔ no dzin dɛ Sikasɛm Soafo a Ɔsen Obiara na nyɛnko Canadanyi Paul Martin na Sikasɛm Soafo a Ɔsen Obiara wɔ afe 2001, Afrika.

Ɔmanpanyin A Ɔhwɛ Nwomasua Na Edwuma Do

Afe 2005 na 2006 ntamu no na ɔyɛ Nwomasua na Agumadi ho Ɔsoafo, faako a ɔhyɛɛ ase dze nsesa etsitsir a ɔfa nwomasua mu a na botae ne dɛ ɔbɛma ahyɛse, ntoado na skuulpɔn nwomasua no ayɛ papa no dzi dwuma.  Nsesa ahorow no so bɔɔ mmɔden dɛ wɔbɛma nhomasua nhyehyɛe no na sikasɛm a ɔtrɛw no ahiade ahorow ahyia.  Ɔde mfitiase nhomasua foforo a wontua hwee a wɔfrɛ no Capitation Grant no dze edwuma.

Ɔfa edwumadze ho no, na nhyehyeɛ fofor na na nhyehyɛeɛ fofor a ɔyɛeɛ wɔ sikasɛm na bɔɔlbɔ ho dwumadze ho wɔ ɔman no mu no dze edwuma kɛseɛ wɔ boa a ɔboaa Ghana ma ɔfatae dɛ ɔbɛkɔ 2006 Wiase Kupɔn no mu.  Eyi ne ber a ɔdze nkan a Ghana ayɛ saa wɔ n’abakɔsɛm mu.

Abatow[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔdii kan paw Marfo dɛ ɔnkɔ Mmarahyɛ Bagua no mu wɔ New Patriotic Party no tekiti do wɔ December 1996 Ghana Amansan Abatuw a ɔkɔɔ do maa Akim Oda Mantam a ɔwɔ Ghana Apueeɛ Mantam mu no mu.  Ɔtoo aba 26,685 wɔ abatuw 44,794 a ɔfata a wɔtowee a ɔgyina hɔ ma 48.80% wɔ n’asɔretiafo Boateng Abora a ɔtoo aba 16,984, Yaw Frempong Awuku a ɔtoo aba 750, Willie De-Graft Sakyi a ɔtoo aba 375, Samuel Daves-Adjepong a ɔtoo aba 0  .  Wɔ afe 2000 Ghana Amansan Abatoɔ no mu no, ɔtoo abatoɔ 25,709 wɔ abatoɔ 41,950 a ɔfata a wɔtowee a ɔgyina hɔ ma 61.30% wɔ n’asɔretiafoɔ Kojo Atta-Krah a ɔyɛ NDC muni a ɔtoo aba 14,766 a ɔgyina hɔ ma 35.20%, George Ntiamoah a ɔyɛ IND muni a ɔtoo aba 687 a ɔgyina hɔ ma 1.60  %, Abor Mensa yɛ CPP muni a ɔtoo aba 342 a ɔgyina hɔ ma 0.80%, Sarkodie Kwame Peter yɛ NRP muni a ɔtoo aba 224 a ɔgyina hɔ ma 0.50% ne Adamu Salifu Yahuza a ɔyɛ PNC muni a ɔtoo aba 222 a ɔgyina hɔ ma 0.50%. Wɔsan paw no wɔ afe 2004 mu a ɔtoo aba 36,729 wɔ abatuw 50,734 a ɔfata a wɔtoo no mu a ɔgyina hɔ ma 72.40% wɔ n’asɔretiafo Kwasi Nkansah Amaniapong a ɔtoo aba 13,268, Adamu Salifu Yahuza a ɔyɛ PNC muni a ɔtoo aba 386 ne Abora Mensah a ɔno nso too aba 351. 

Nnansa yi dwumadzi Ahorow[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Ɔwom dɛ ɔnyɛ aban no mu bio dze, nanso Osafo-Maafo yɛɛ ɔsatu maa New Patriotic Party no wɔ afe 2008 abatuw a ɔtɔ do mmienu no mu.

Osafo-Maafo wɔ nnansa yi ara mu yɛɛ adwuma dɛ ɔfotufoɔ maa Wiase Sikakorabea a ɔtuu Sikasɛm Dwumadibea na Liberia aban Mmarahyɛ Bagua no fo.

Ɔfi ber a ofii aban no mu no, ɔkasa tiaa Ghana aban no wɔ nsɛm te dɛ akatua a wotua ma aban mpanyimfo na Achimota Kwae a wɔrehwehwɛ dɛ wɔbɛtɔn no ho.

Ɔsan nso akasa atia sɛnea aban no dze sikasɛm ho dwuma, ɔka a ɔrekɔ soro wɔ ɔman no mu na sika a ɔrekɔ fam no ho kɛse.

Nnipa Mu Nyiyim Wɔ Ghana

Wɔ Ɔpɛpɔn 2015 mu no, sum ase ɔdio kasɛt bi a ɔkyere ɔbarima nne a ɔte dɛ Osafo-Maafo a ɔreda nsɛm a ɔfa mmusuakuw ho adze wɔ Asante kasa mu no kɔɔ do yɛɛ kɛse wɔ nsɛm ho amanneɛbɔfo na intanɛt do.  Wɔyɛɛ nnwom a wɔakyere agu hama do no wɔ nhyiam bi a kan Sikasɛm Soafo no na New Patriotic Party’s Council of Elders wɔ Ghana Apuei Fam mantam mu no ntam.  Ɔnne no dze awerɛhow nea enti a Ghana ahode nya mfaso nso fi mpɔtam a wonni ahode kakraa bi anaasɛ wonni bi koraa no ho.

"Wowɔ ahodeɛ nyinaa, nanso wo nni asɛm biara wɔ wo ahodeɛ no dohwɛ mu, na ɔno na deɛ ɔrekɔ do. Wo nkɔdo ɔgyina deɛ onni ahodeɛ biara do" nna no kaa saa.  Wosusuw dɛ nsɛm no fa Atifi famfo na Ɔmampanyin John Dramani Mahama titiriw a ɔyɛ Gonjani wɔ abusuakuw mu no ho.  Ɔbɔɔ kɔkɔ dɛ ɔnsɛ dɛ wɔka nkate a ɔte saa wɔ baguam dɛ "Worentumi nka eyi pefee, ɔnsɛ ɔɛ yɛka", nanso ɔdze kaa ho dɛ "Agyinatukuw no mufo wɔ ahofadi dɛ wɔbɛka ho asɛm wɔ Asantes nkutoo mu".

Wɔ na ho anoyi mu no, Osafo-Maafo ka kyerɛɛ nsɛm ho amanneɛbɔfo dɛ "ɔkae dɛ ɔkasae wɔ nhyiam bi ase a ɛnyɛ ber tenten ni nanso ogye kyim dɛ ebia nsɛm a wɔkyerɛ dɛ ɔwɔ kasɛt no mu no yɛ nea ɔkae wɔ hɔ nyinaa ananmusifo anaa."