Kwadwo Baah-Wiredu

Fi Wikipedia
Kwadwo Baah Wiredu
human
Bɔbeamale Sesa mu
Country of citizenshipGhana Sesa mu
Given nameKwadwo Sesa mu
Date of birth1952 Sesa mu
Bea a wɔwoo noAgogo Sesa mu
Date of death24 Fankwa 2008 Sesa mu
Languages spoken, written or signedEnglish Sesa mu
Occupationpolitician, chartered accountant Sesa mu
Educated atunknown value, Institute of Chartered Accountants of Ghana, Prempeh College Sesa mu
Member of political partyNew Patriotic Party Sesa mu
Religion or worldviewChristian Sesa mu
Replaced byKwame Anyimadu-Antwi Sesa mu

Kwadwo Baah-Wiredu (1952 kɔsii 24 Fankwa 2008) yɛ Ghana amanyɛnyi na Akontaabufo a wɔagye dzin. Ɔyɛ mbrahyɛbaguanyi wɔ Ghana Mbrahyɛbagua no mu a ɔgyina Asante Akim North Constituency ananmu fir Sanda 1997 kɔsii ne wuo wɔ Fankwa 24, 2008. Ɔyɛɛ ɔman soafo wɔ ɔsom edwuma ahodo mu wɔ Kan Ɔmanpanyin Kufuor aban do fir afe 2001.

Ɔbra Ahyɛse Na Nwomasua[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔwoo Baah-Wiredu wɔ Asante Akim Agogo. Ɔhyɛɛ nye ntoado sukuu ase wɔ Kumasi High School, Kumasi wɔ afe 1967. Ɔnyaa GCE Ordinary Level Certificate wɔ afe 1972. Ɔnyaa nye adzesua a ɔtɔ do nsia wɔ Prempeh College, a ɔno nso wɔ Kumasi. Baah-Wiredu kɔɔ Ghana Suapɔn mu wɔ afe 1974 mu na ɔnyaa B.Sc. wɔ Administration (Akontaabu ho nhyehyɛe) mu. Afei ɔyɛɛ mfe anan adzesua wɔ Institute of Chartered Accountants a ɔfata dɛ chartered accountant wɔ afe 1985 mu.

Edwuma[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Kwadwo Baah-Wiredu nye Ghana Airways na Volta River Authority yɛɛ edwuma wɔ dzibea ahodo mu. Ɔyɛɛ edwuma dɛ kɔmputa-nhyehyɛe ho ɔfotufo panyin na Ananse Systems sikasɛm sohwɛfo. Ansa na ɔbɛyɛ Mbrahyɛbaguanyi no, na ɔyɛ ɔhokafo wɔ Asante Wiredu and Associates, akontaabu edwumakuw (accounting firm) bi mu.

Amanyɛsɛm[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Dɛ Mbrahyɛbaguanyi[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Baah-Wiredu hyɛɛ n’amanyɛsɛm edwuma ase wɔ afe 1997 mu ber a ɔdaa nye ho edzi dɛ odzii nkonyim wɔ 1996 Ghana Abatow no mu no. Ɔyɛ hɔn a wɔyɛɛ ɔsatu tsiaa Union aban (UNIGOV) adwene a Ɔsahene Acheampong Asraafo Bagua Kuninyi no hyɛɛ ho nkuran wɔ 1978 mu no mu ɛkoro. Ɔdze nye ho bɔɔNew Patriotic Party no ho ber a wɔhyehyɛɛ no wɔ afe 1992. Ɔbɛyɛɛ MP wɔ Mbrahyɛbagua a ɔtɔ do ebien a ɔwɔ Fourth Republic no mu wɔ 1996 mbrahyɛbagua abatow no ekyi na efi saa ber no ɔkɔɔ do kuraa n’akongua mu.

Dɛ Ɔman Soafo a Ɔhwɛ ɔman no do[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Ɔbɛyɛɛ Ɔsomfo wɔ Kan Ɔmanpanyin John Kufuor NPP aban mu wɔ afe 2001 mu. Ɔkuraa Mpɔtam Aban na Nkuraase Nkɔdo (2001–2003) na Nwomasua, Mmabun na Agumadzi ho nnwuma(2003–2005). Ɔbɛyɛɛ Ɔmanpanyin a ɔhwɛ Sikasɛm na Sikasɛm Nhyehyɛe do wɔ afe 2005 mu. Wɔ afe 2005 mu no, ɔno nye Sikasɛm ho Ɔsoafo a ɔdzi kan wɔ Ghana abakɔsɛm mu a ɔdze ɔman no Budget Statement na Economic Policy kɔmaa Mbrahyɛbagua no ansa na saa sikasɛm afe no reba a na sikasɛm nhyehyɛeɛ a ɔfa sikasɛm afe 2006. Efi saa ber no, yei abɛyɛ adze ama hɔn a wɔdzi ntoatoado nyinara Sikasɛm ho Asoafo.

Abatow[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔ afe 2000 mu no, Baah-Wiredu dzii nkonyim wɔ amansan abatow no mu dɛ mmarahyɛbaguanyi ma Asante Akim North mansin a ɔwɔ Ashanti Mantɔw mu wɔ Ghana. Ɔdzii nkonyim wɔNew Patriotic Party no tekiti do. Na nye mansin no yɛ mbrahyɛbagua nkongua 31 a ɔwɔ nkongua 33 a Ɔman Ho Dɔ Kuw Fofor no dzii nkonyim wɔ saa abatow no mu maa Ashanti Mantɔw no fa. Ɔman Ho Dɔ Kuw Fofor no nyaa dodow no ara a nye nyinara yɛ mmarahyɛbagua nkongua 99 wɔ nkongua 200 mu. Wɔdze abatow 32,341 paw no wɔ abatow 45,227 a ɔdzi mu nyinara mu. Na eyi nye abatow a ɔfata a wɔtowee nyinara mu 72.3% yɛ pɛ. Wɔpaw no dɛ Kofi Opoku Manu a ofi Ɔman Demokrasi Bagua no mu, Kwabena Anafi a ofi Nhyiam Nyimpa Kuw no mu, James K. Baah a ofi Nyimpa Ɔman Nhyiam no mu, Emmanuel K. Adade a ofi Nsakrae Kuw Fofor no mu na Joseph B Frimpong a ofi United Ghana Kuw no mu na ɔwɔ hɔ. Eyinom nyaa abatow 11,852, 168, 151, 130 na 75 wɔ abatow a ɔfata a wɔtowee nyinara mu. Eyinom nye 26.5%, 0.4%, 0.3%, 0.3% na 0.2% yɛ pɛ wɔ abatow a ɔfata a wɔtowee nyinara mu.

Wɔpaw Baah-Wiredu dɛ mbrahyɛbaguanyi wɔ Asante Akim North mansin a ɔwɔ Ashanti Mantɔw mu wɔ Ghana wɔ afe 2004 Ghana amansan abatow no mu. Ɔdzii nkonyim wɔNew Patriotic Party no tekiti do. Na nye mansin no yɛ mbrahyɛbagua nkongua 36 a ɔwɔ nkongua 39 aNew Patriotic Party dzii nkonyim wɔ saa abatow no mu maa Ashanti Mantɔw no fa. Ɔman Ho Dɔ Kuw Fofor no nyaa dodow no ara a nye nyinara yɛ mbrahyɛbagua nkongua 128 wɔ nkongua 230 mu. Wɔdze abatow 40,497 paw no wɔ abatow 53,098 a ɔfata nyinara mu a ɔnye abatow a ɔfata nyinara mu 76.3% yɛ pɛ. Wɔpaw no dɛ Atobrah Isaac a ofi Peoples’ National Convention, Thomas Osei Bonsu Nkansah a ofi National Democratic Congress na Kwabena Anarfi a ofi Convention People’s Party no do. Eyinom nyaa 0.8%, 21.6% na 1.3% wɔ abatow a ɔfata a wɔtowee nyinara mu.

N'abrabɔ[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Baah-Wiredu waree na na ɔwɔ mma nsia (6).

Owu[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔ 24 Fankwa 2008 mu no, Kwadwo Baah-Wiredu wui wɔ South Africa baabi a na ɔrenya ayaresa wɔ yare tsiawa bi ho.