Pusuban

Fi Wikipedia
Pusuban
CountryGhana Sesa mu
Located in the administrative territorial entityCentral Region Sesa mu

Pusuban a ɔwɔ kurow biara mu kyerɛ n'asafo esiwdo. Hɔ na ɔmamba no kɔ kehyia mu nya tum bi dze yɛ amandze anaaso dze kɔ sa. Ɔyɛ bea a asafo bosom tse. Hɔ na Nkaa no nna wɔgye hɔn nhyira dze kɛyɛ biribi. Ɔman robotu kwan a, wɔhyɛ ase fi pusuban ho na wɔdze bowie hɔ ara so. Nkorɔfo pii akyerɛ hɔn adwen wɔ pusuban n'abɔse ho. Mpanyimfo kyerɛ mu dɛ, kasafua n'abɔse yɛ Mbusuban. Siantsir nye dɛ sɛ eyɛ bɔn biara a, ban no ho na wɔkɛyɛ amandze dze pa wo ho mbusu na ndɛ binom ayɛ no pusuban ma aka hɔ no.

Tsetsekaasomu da no edzi dɛ asafomba sii pusuban no dɛ mbrɛ wosii hɔn pia no su. Wɔhwɛɛ mbrɛ hɔn mpia a wɔdeda mu no tsetsee dze sisii. Dɛm ntsi na wɔtoo dɛm damba no dzin pia-su-ban na iyi na kasahar ama ne ka abɛyɛ pusuban no. Nhwehwɛmu ada no edzi dɛ hɔ na asafomba no hyia mu dwendwen kurow no n'akosɛm ho. Sɛ asɛm bɔn bi tse dɛ gyahyehye, obi yew anaa obi tɔ nsu mu a, pusuban no ho na wodzi kan hyia na wɔfa ho adwen ana woetu ho anammɔn. Wɔsan hyia mu wɔ hɔ dwendwen mbrɛ wobesi edzi hɔn atamfo do konyim. Sɛ Fantsenyi ka dɛ posu a, nna ɔkyerɛ dɛ ɔataa tsinkonn rodwendwen biribi a ɔyɛ dzen ho. Ban ho na asafomba taa dwendwen asafomba na kurow no ne yieyɛ ho. Mpanimfo binom ka dɛ pusuban fi nkasafua 'pusuw' na " ban " mu . Dɛm ban no wɔkyerɛ dɛ akodze mbobaa, mbɔdambɔ na asekan na ogugu mu. Sɛ wopusuw ban no ma ɔbue a nna asafomba no ahɛn mu ekeyiyi akodze no bi dze egyingyam atamfo no. Wɔdɛ, iyi ne nkae na ɔbɛyɛɛ pusuban[1][2].

Abakɔsɛm[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Tsetseber no nna ako wɔ hɔ ntsi nna wɔwɔ beebi a ɔwɔ dɛ wɔdze hɔn edur na hɔn etudur na hɔn itur gu ama sɛ biribi ba ara a na wɔkɔ hɔ ara a nna wɔdze kɔ.

Nna asafomba  wɔ kyen bi a   wɔfrɛ no etuakwan. Sɛ biribi si kurow no mu na wosi kyen no do a, bea wodzi kan kɔ nye pusuban no ho.

Tufuhen no frɛ ne Supi a ɔyɛ asafomba no hɔn panyin na ɔno so ahwehwɛ no dɔm. Ebusua biara wɔ nyimpa kor a sɛ biribi si a ɔno na odzi enyim, ɔno nye Safohen nna dɛm asogyafo nyinara so wɔwɔ hɔn panyin a sɛ wɔrokɔ ko a odzi hɔn enyim ɔno nye Supi.

Ɔno fi hɔ a nna ɔwɔ dɛ wonya hɔn panyin a ɔwɔ dɛ ɔhwɛ hɔn nyinara do ɔno so nye Tufuhen. Sɛ biribi si a ɔno nye panyin a odzi enyim na ɔma aboba na etudur ma wɔdze kɔ ako.

Wɔwɔ akono na wɔrotow itur na hɔn aboba sa a, nna Supi aba Tufuhen hɔ na wɔabɛgye aboba no na ɔakɛkyɛ ama ne Safohenfo no ntsi pusuban yɛ beebi a Asafomba no sie hɔn akodze.

Asafomba no na kurow no ne banbɔ ho nsɛm hyɛ hɔn nsa mbom nyia a ɔyɛ panyin wɔ mu nye Tufuhen. Sɛ asɛm bi si a ɔkyerɛma si kyen do na ɔka dɛm nsɛm yi, hom mbra! hom mbra na biribi esi.

Sɛ ɔkyerɛma no ka dɛm nsɛm yi a panyin biara na kurom hɔ fo nyinara bɔkɔ na woekebisa asɛm a woesi na ɔdze ato amanfo no enyim dɛ ibi a , obi kɔr haban mu no ɔmmbae ntsi wɔnkɔ hwehwɛ no.

Pusuban Ahorow[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Yɛwɔ pusuban ahorow ebien: Dza wɔtow no aban na dza wɔnnto nyinara hɔn dwuma tsitsir yɛ kor.

Pusuban A Wɔatow No Aban[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Mpanyimfo Kyerɛɛ mu dɛ, sɛ yɛka pusuban a wɔatow no aban a, nna yɛreka dza woesi no dɛ dan. Akyerɛwfo binom kyerɛ dɛ aban yɛ Aborɔfo hɔn akoban a wobesisii no wɔ mpoano a wɔdze aprɛm guguu no ntokura ano nye mbobow ano twaa ho hyiae dze dzii ako no ne nsɛ do. Asafo a wɔnnkoe da na wonndzii atamfo do konyim na wɔmfaa adaduafo no nntow hɔn pusuban aban, mbom wosi no dɛ eguayi. Asafo a wɔako edzi konyim da na wɔtow hɔn dze no aban. Dɛm nsti sɛ ihu dɛ kurow bi ato no pusuban no aban a nna ɔkyerɛ dɛ n'asafo yɛ ndam afei so wɔako edzi konyim pɛn.

Pusuban a wɔnntow no aban[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Nhwehwɛmu da no edzi dɛ pusuban a wɔatow no aban no, wodzi no ho dwuma wɔ nsumaa mu.  Wɔyɛ no ber a bosoom kɔ sum, na wɔreyɛ a, wɔmmfa kandzea biara nnkɔ hɔ.  Sɛ wɔrotow aban a, wɔdze atamfo a wodzii nkogu hɔn biribi tse dɛ hɔn fun anaa hɔn mu bi hɔn tsir na wɔdze hyɛ fapem no ase.

Nhwehwɛmu da no edzi bio dɛ, ɔnam bo a pusuban som ma asafomba ntsi sɛ woridzi no ho dwuma a, edzibewdzifo tse dɛ Supi, Tufuhen, Asafobaatan na Asafomba na wodzi mu adɔntsen.

Wommfura tam nnyɛ pusuban ho edwuma. Wɔhwɛ atar anaa twontwo. Ɔtɔfabi mpo a wɔda adagyaw.

Wɔdze dɛtse anaa sɛmɛntse na mberekese na wɔdze si pusuban. Wowie si a, wɔyɛ ehonyi ahorow wɔ n'enyim na ne nkyɛnfamu. Asafomba nnyɛ ehonyi no efuraa do bi. Kor biara wɔ asɛm a ɔda no edzi kyerɛ amamfo. Ehonyi no bi ka mpanyinsɛm. Wɔdze bi so bu bɛ. Nsɛm a ehonyi no ka no bi mpo yɛ ehuhusɛm na nkasaetwuw. Ɔnam dɛ" Ɔbrantwa apar a, wɔma no mbo" ntsi ehonyi no so bi wɔ hɔ a, wɔyɛ dze bɔ enyiɔdzenfo na ahemfo a wotwa mu kɔ mbran.

Abemfo binom Kyerɛɛ mu dɛ, pusuban a wɔnntow no aban nye dza wɔdze mpapa agye ho no. Asafomba dze mpapa agye ho osiandɛ otsia asafomba mbra dɛ hɔn bosom n'adagyaw bɛda edzi. Sɛ ɔba no dɛm a, asafomba no hɔn atamfo bodua do ayɛ ndwom dze aserew hɔn. Siantsir a ɔtɔ do ebien a ɔnam do ma wɔdze mpapa gye ho nye dɛ ɔma asafomba no hu mbrɛ ɔman no n'enyim esi epiw afa, osiandɛ mbanyin a wɔaso itur mu suo anaa sa kɔ ako na wotwa mpapa kɔ pusuban ho.

Dza ɔdaa edzi wɔ nhwehwɛmu yi ho nye dɛ asafomba dze mpapa no kɔ ban ho ahanamakye. 

Kwan a wɔdze hu mbanyin hɔn dodow nye dɛ wɔkyekyer mpapa ɔha biara a, nna wɔdze ahoma abɔ mu. Iyi ma wohu mbanyin dodow a nna wɔwɔ ɔman no mu afe a ɔabɛsen kɔ nyimpa dodow a wɔaba ɔman no mu.

Mpapa fofor na afe biara asafomba dze gye hɔn pusuban ho. Asafo biara wɔ da a wɔdze gye hɔn ban no, na dɛm da no ara so na mbanyin dze mpapa kɔ pusuban ho. Asafomba banodzifo dzi nhɔn a wɔammfa mpapa ammba no akaw anaaso wɔgye hɔn nsa. Asafo gye dzi dɛ hɔn abosom na wɔbɔ hɔn ho ban, na woyi hɔn so fi mbusu biara a ɔbɛba hɔn do. Ɔnam dɛm ntsi atɔrmudze biara a ɔwɔ dɛ wɔyɛ ma hɔn no, wɔdze ɔdɔ na koryɛ dzi dɛm dwuma no.

Mboaedze[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Acquah G. R (1963). 'Oguaa Aban', Methodist Book Depot, Cape Coast Mfantseman Press.

Aggrey J.E.K (1978). 'Asafo ', Ghana Publishing Corporation, Tema.

Anobil J. A and J E (1968). "Mfantse Amambra Bi". Methodist Book Depot, Cape Coast, Mfantseman Press.

  1. https://www.bradtguides.com/posubans/
  2. http://ghana-net.com/posuban-shrine-mankessim.html