Jump to content

Lordina Mahama

Fi Wikipedia

Ernestina Naadu Mills

(née Botchway) yɛ Ghana ɔkyerɛkyerɛfo nye nkan Ghana Ewuraa a odzi kan. Nna ɔyɛ nkan Ghana ɔmampanyin John Atta Mills (21 July 1944 – 24 July 2012) ne yer, na onyaa Nyimpa mboa abawdobɔdze a ofi Health Legend Foundation hɔ.[1][2] Ɔsan so yɛ Ghana Ewuraa a ɔtɔ do ebien fitsi afe 1996 kesi afe 2001. Ɔkyerɛɛ adze mfe eduasa ebiasa, ɔkyerɛɛ adze wɔ skuul ahorow tse dɛ Aburi Girls’ Senior High School, Achimota School nye Holy Trinity Cathedral Senior High School. Wɔahyɛ no enyimnyam wɔ aman fofor do nye Ghana wɔ no mboa a ɔdze ama wɔ mbofra nwomasua mu.[h3][4]

Ernestina Naadu Mills

Ernestina Naadu Mills wɔ 2012

Ghana Ewuraa a odzi kan Wɔ dwumadzi 7 Ɔbɛnem 2013 – 24 Ɔpɛpɔn 2012 Ɔmampanyin John Evans Atta Mills dzii n’adze. Lordina Mahama Ghana Ewuraa a ɔtɔ do ebien Wɔ dwumadzi mu 7 Ɔbɛnem 1997 – 7 Ɔbɛnem 2001 Ɔmampanyin Jerry John Rawlings odzii n’adɔe Ramatu Aliu Mahama Ankorankor ho nsɛm

Ernestina Naadu Botchway

Accra,

Ghana Amanyɛku :National Democratic Congress

Ɔhokafo:John Evans Atta Mills (wui afe 2012)

Sukuu :Aburi Girl's Secondary School Winneba Specialist Training College Adwuma:Ɔkyerɛkyerɛfo

Ahyɛse asetsena nye nhomasua

Wɔwoo Ernestina Naadu Botchway wɔ Accra maa Cornelius Teye Botchway, kokoo eguadzifo nye Madam Alberta Abetso Abbey, a hɔn ebienu nyina yɛ Prampram kurow bi a ɔwɔ Greater Accra Mantɔw mu. Mills kɔr Aburi Girl’s Secondary School wɔ sika a odzi mũ a dɛm ber no Cocoa Marketing Board a mprempren ɔyɛ Ghana Cocoa Board (COCOBOD) dze maa no do, ber a otumii twaa ne Common Entrance Examination no. Ber a onyaa ne GCE Ordinary Level adansedzi krataa no, ɔdze mfe ebien tsetsee no ho dɛ ɔkyerɛkyerɛfo wɔ Specialist Training College (STC) a ɔwɔ Winneba.[5][6]

Ber a ɔkyerɛɛ adze wɔ Kotobabi Mixed skuul mu mfe abien ekyir, no ɔsanee kɔr STC kenyaa Diploma wɔ Home Economics mu. Osiandɛ nna ɔpɛ dɛ ɔbɔkɔ do etu mpon ber a ɔrekyerɛ adze ntsi, ɔkɔr Ghana Skuulpɔn, Legon na owiee Bachelor of Arts abɔdzin krataa wɔ Sociology nye Psychology mu. Ɔsan so nyaa Nyansapɛ mu Master of Philosophy abɔdzin krataa wɔ Sociology mu, a nna ne ho akokwaw wɔ Deviant Behavior and Control mu.[5][7]

Edwuma

Ber a owiee n’akyerɛkyerɛfo ntsetsee adzesua no ɔkyerɛɛ adze wɔ Kotobabi (One) Mixed Middle School mfe abien.[5] Ber a owiee Diploma wɔ Home Economic mu no ɔsanee kɔr bea ɔkɔr no ntoado skuul wɔ, Aburi Girl’s Secondary School kɛkyerɛɛ Home Economics, a ɔyɛɛ no ho tsitsiriw wɔ Clothing and Textile Design mu mfe akron.[6] Ekyir yi ɔkyerɛɛ adze wɔ Holy Trinity Cathedral Skuul nye Achimota Skuul mu. Ɔkyerɛɛ adze mfe eduasa ebiasa.[5][6]

Mills sanee somee dɛ nhomasua mu odzikanyi wɔ Nkran Mantɔw no mu. Ber a odzii dɛm dzibew no,ɔyɛɛ edwuma dɛ Mantɔw mu panyin ka amansin afofor bɛyɛ enum hɔn mpanyimfo ho na wɔhwɛɛ tsetseen adzekyerɛ nye adzesua na wɔhwɛɛ dɛ adzesua rokɔ do yie wɔ Nkran Mantɔw no mu a.[5][6]

Amambi mu dwumadzi ahorow

Ghana Ewuraa a Ɔto do Ebien

Wɔ afe 1995 mu no, Wɔpaaw No kun, John Evans Atta Mills dɛ ɔmampanyin abadziekyir a ɔnye Jerry John Rawlings botu mbirika ekesi Kow Nkensen Arkaah ananmu ber a otuu mbirika dɛ Ghana Ɔmampanyin afe a ɔtɔ do abien wɔ afe 1996 mu, na ɔbɛyɛɛ ɔbsa a ɔtɔ do ebien ber a ɔkaa ntam dɛ onnyi dzibew wɔ da a ɔtɔ do 7 no Sanda 1996. Ɔsomee wɔ dɛm dwumadzieno mu fi Sanda 1996 kesi Sanda 2001, na ɔnye Ghana Ewuraa a odzi kan dɛm ber no Nana Konadu Agyeman Rawlings yɛɛ edwuma, dze hyɛɛ mbabaa mbofra nwomasua, mbofra nkɔdo, nwomasua maa hɔn a wonnyi ahotɔ nye hɔn a hɔn mfe akɔ enyim wɔ ɔmamfo mu yɛɛ edwuma .[8][9][10] Ɔdze ne nsa kyerɛɛ no do.

Ghana Ewuraa a odzi kan

Ber a wɔpaaw Mills dɛ Ghana ɔmampanyin wɔ afe 2009 mu no, ɔbɛyɛɛ First Lady wɔ 7 January 2009 ber a ɔkaa ntam dɛ onnyi dzibew no. Ɔsoom wɔ dɛm dwumadzi no mu fi Sanda 2009 kesii Sanda 2012, na ɔyɛɛ edwuma dze hwɛɛ dɛ wɔbɛma mbofra a wonnyi ahotɔ no nwomasua nye no su pa etu mpon na ɔama mbabaa mbofra nwomasua akɔ enyim wɔ Ghana.[11] Mills wui wɔ 24 Obiradzi 2012 ber a nna ɔwɔ dzibew.[12][13]

Ernestina Naadu Mills nye Michelle Obama wɔ Washington, DC, Obiradzi 8, 2012

Skuul Atar a Wɔdze Ma Hɔn Ho Dwumadzi

Wɔ December 2009 mu no, Mills dze Free School Uniform nhyehyɛɛ no sii hɔ a ɔnyhe Ministry of Education nye Ministry of Local Government and Rural Development yɛɛ edwuma dɛ nhyehyɛɛ a wɔahyɛ dɛ wɔbɛkyekyɛ skuul ntar ɔpepem 1.6 ama amansin 77 a wonnyi ahotɔ wɔ Ghana. 16] . Wɔ ahyɛse a osii wɔ Kwao Larbie, kurow bi a ɔwɔ Awutu Senya Mansin mu wɔ Finimfin Mantɔw no mu, skuufo 300 a wofi ahyɛse skuul esia mu a ɔnye; Ahentia DA Ahyɛse Skuul, Abenful DA ahyɛse Skuul, Bontrase DA ahyɛse Skuul, Chochoe Anglikan ahyɛse Skuul, Akrampa Anglikan ahyɛse Skuul nye Kwao Larbie Anglikan ahyɛse Skuul, hɔn mu biara nyaa atar kor a woenntua hwee.[17][18]

Abeawa Mbofra Dwumadzi

Mills osiandɛ ɔyɛ nhomasua ho nyimdzefo ntsi, wɔ n’adwuma nyina mu dɛ ɔbaa a ɔtɔ do abien ne tsitsiriw no ɔbaa a odiz kan no, nna inyim no dɛ ɔyɛ ɔdzeyɛfo ma abeawa abofra nye abeawa mbofra nhomasua, a ber a ɔkaa nsɛm a osi do dua wɔ hia a no ho hia dɛ' edze sika hyɛ mbeawa mbofra nhomasua mu wɔ Crans Montana no ka ho Forum wɔ Brussels, Belgium wɔ April 2010 mu no, Ɔkaa dɛ;

Sika a wɔdze hyɛ mbeawa nye mbofra nhomasua mu no wɔ mfaso horow a ɔba ntsɛm ara nye ber tsentsen. Ɔnnyɛ dɛ ɔma mbeawa no tum ka hɔn ho dzendzenndzen nko, na mbom ɔma wonya hɔn ho mu ahotɔdo na ɔma wonya tum ma wɔdze hɔn ho si hɔ yie ma wɔdze wɔn ho hyɛ ɔman kyekye mu dzendzenndzen,"—— " Sɛ́ nhomasua ho nyimdzefo no, m’anyigye nnyi anohyeto ber a muhu dɛ mbeawa dzi mu no na sɛ́ Mbea a Wodzi Kan nye hɛn aman biara mu nhyehyɛɛ hyehyɛfo no, ɔwɔ dɛ yesi gyinae dɛ yɛbɔkɔ do ama ntsease kɛse ama mbeawa nye mbofra nhomasua na ɔnnyɛ anofanfa nko. [19] [20] [21] .

Fapem a Wɔdze Ma Mbofra Nhomasua

Mills hyehyɛɛ ahyehyɛdze bi a ɔnnyɛ aban dze a wɔfrɛ no Foundation for Child Education Ghana (FCEG) ber a nna ɔyɛ First Lady.[4][3] Fapem a ɔyɛ ahyehyɛdze a ogyina mpɔtamu hɔ a wɔdze esi hɔ dɛ ɔbɛma nwomasua enya nkɔdo wɔ mpɔtamu a ehiafo, nkuraase nye ehiafo wɔ Ghana.[4][3][22] Ahyehyɛdze n'adwen nye dɛ ɔbɔboa ama Ghana edu Mfinhyia Apem Nkɔdo Botae 2 a ɔhwehwɛ dɛ obenya amansan nwomasua wɔ afe 2015 ewiei no akɔto hɔ.[23][24]

L. R. (1)Daniel Ohene Agyekum, (4)Ernestina Mills, (5)Katie O'Malley, (6)Abotare Jonathan wɔ Annapolis, Maryland, 1 Obiradzi 2012

Ɔnam ahyehyɛdze no do, wɔ 11 Ɔbɛnem 2011 no, ɔdze skuul dan bi a ɔdze sii hɔ wɔ Bornikope, mpoano mpɔtamu bi a ɔwɔ Dangbe Apueeɛ Mantɔw mu a ɔwɔ Greater Accra Mantɔw mu wɔ Ghana no maa etsitsiriw nye mpɔtamu hɔ akandzifo.[23] Skuul dan no yɛ adzesuadan ebien ma mbofra mbofra nkɔdo ɔfa, adzesuadan esia ma ahyɛse skuul nye ebiasa ma ntoado skuul (JHS) a edwumayɛbea ahorow, edwumayɛfo dan a wɔbɔ mu tra, nhyiamu dan, kɔmputa ho nhwehwɛmu dan, ayarsabea, . nsu nhyehyɛɛ nye daakye a wobowie bɔɔlbɔ bea a ɔwɔ tracking field.[23][25][24]

UNESCO Youth 2012

Mills gyina Ghana ananmu kaa Ghana Ɔnanmusifo a ɔwɔ U.S. nye Mexico, Daniel Ohene Agyekum, wɔ UNESCO Mbaabun Infusion Nhyiamu a ɔkɔr do wɔ Annapolis, Maryland, USA.[26] Ɔkasae wɔ nhyiamu no ase na ɔfrɛɛ hia a ohia dɛ aman si hɔn adwen si nsɛm a ɔfa mbaabun nkɔdo ho do dua. Wɔ no dwumadzi dɛ ɔbaa a odzi kan ase no ɔkaa mbaabun edwuma a wonnya nnyɛ a ɔma ohia mu yɛ dzen wɔ aman a afei na worinya nkɔdo mu ho asɛm na ɔserɛɛ dɛ wonsusuw ndzɛmba ho yie dze nam akwan horow a wɔbɛfa do aboa ma mbaaabun enya ndwuma wɔ wiase nyina no ho.[27][28][29]

Adɔyɛ edwuma

SHS Esuafo Bible Dwumadzi

Wɔ June 2013 mu no, Mills hyɛɛ Senior High School (SHS) Students’ Bible Project ase, a ɔyɛ edwuma a wɔnye Scripture Union (SU) Ghana, nye Tyndale Publishers ayɛ kor a ne nyina yɛ Bible 500,000, a Tyndale House Publishers a ɔwɔ United na wotsintsimii States (USA), a no bo yɛ GH¢10,000, na ɔwɔ dɛ Kyerɛwsɛm Nkabɔmu (SU) Ghana kyɛ ma SHS esuafo.[30][31][32] Wɔhyɛɛ Dwumadzi no ase dɛ ɔkwan a wɔbɛfa do aboa ma wɔdze honhom nye abrabɔ pa gyinapɛn a ohia na ama ɔman no akɔ n’enyim akɔ Ghana mbaabun mu a wosusu mfe du a ɔda edzi dɛ abrabɔ pa gyinapɛn wɔ Ghana wo mu no ho. Osiandɛ na ɔgye Onyankopɔn asɛm dzi pintsinn ntsi ɔkaa wɔ dɛm ber no mu

'Me nye mo kun a oewu no enyi gyee Onyankopɔn asɛm ho na no wu ekyir no, Bible da ho ara yɛ me awerɛkyekye nye nkuranhyɛ fibea a no ho hia kyɛn biribiara; ɔnam Onyankopɔn asɛm do, ibotum edzi asɛm dzendzen biara a ibehyia wɔ abrabɔ mu do nkunyim na ɔbɔboa wo ma afa w'ankasa w'asetsena ho asodzi' [30].

Ɔnam nhyehyɛɛ no do kyinkyiin ɔman no mu dze bible kɛmaa esuafo wɔ skuul ahorow a wɔapaw a Tamale Mbasiafo SHS a ɔwɔ Etsifi Mantɔw mu,[33][34] Aburi mbasiafo SHS a ɔwɔ Mbasiafo SHS a ɔwɔ Asantse Mantɔw mu, 31][32] Achimota SHS wɔ Nkran Mantɔw mu,[36] Sunyani SHS wɔ Bono nye Ahafo Mantɔw mu,[33] Sekondi Kɔlege wɔ Atɔe Mantɔw mu,[37] Bolgatanga mbasiafo SHS wɔ Etsifi Epuei Mantɔw mu,[33][ 38] Bole SHS wɔ Savannah Mantɔw mu[33] ne Wa SHS wɔ Etsifi Atɔe Mantɔw mu.[33]