Lakalaka

Fi Wikipedia

Lakalaka (ɔrenantsew ɔhyewdo) ɔyɛ Tongan kuw asaw a agordzifo no dodowara gyina ntsintsin na wɔdze hɔn nsa dzi dwuma wɔ akwan ahorow mu. Wɔfa no dɛ ɔyɛ Tonga ɔman n'asaw na ɔka nyimpa amanbrɛ dwumadzi a w'esiesie atɔ hɔ ho. Ɔyɛ asaw a ohyia dɛ wɔ yɛ no wɔ dwumadzi w'ahyehyɛ ase, tse dɛ ɔhen n'awoda anaa wɔrebuei asɔr.

History[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Ndɛ mber mu lakalaka tse dɛ ma onye tsetse meʻelaufola yɛ pɛr(asaw a wɔtsen hɔn nsamu saw), na ne nkyerɛkyerɛ mu awɔ hɔ fri ahyɛse Europe nhwehwɛmufo no, ibom na asɛmpakafo no ngye asaw no nto mu osiandɛ ɔyɛ 'abosomdze'. Wɔgyee iyi too mu wɔ 1850 nkyerwee ma Ɔhen Tāufaʻāhau Tupou I. Wɔ hyɛ ne nsiw dɛ, nkyerɛwee a ɔfa iyi ho nnyi hɔ effect frii 1862 nkyerɛwee mu, ɔwɔ mu dɛ wɔ sanso dze hyɛɛ mu wɔ afe 1885. Wɔ tsebea biara mu no, mbra no mu biara nnyi hɔ a ɔmaa nkyerɛmu fa ma ɔyɛ 'abosomdze asaw'. Wɔ kyerɛ mu dɛ asaw afahyɛ akɛse bi wɔ hɔ dɛm aber yi, na wonnkyer obiara. Wɔ gye to mu dɛ, ahyɛse asɛmpakafo hɔn pōmeʻe (ewimber asaw), n'ekyir no awarfo dze hɔn tsir faa nwura no mu, w'ennsi biom.

Lakalaka dɛ ma wonyim no ndɛ mber mu no yɛ ma w'agye ato mu dɛ Ɔhen panyin bi yɛɛ no wɔ mber ɔrekɔ 19th century n'ewie, nna ɔyɛ Methodist asenkafo nso: Tukuʻaho (1858—1897), frii Tatakamotonga. Yɛhwɛ dɛ asaw no hom nngyai dɛ wɔreyɛ, yɛbɛka dɛ oyie wɔ akwan a ɔdze ahoɔdzen asan ahyɛ mu. Tuku faa asɛmpakafo hɔn mbofraba awensɛm a w'agye ati mu na ɔdze ndzeyɛ a onnyɛ dzen na akwan a wɔtutu nan. Nkorɔfo gyee to mu,na wɔdze hɔn ara hɔn adwenkyerɛ bɛkaa ho, a nna onye ma meʻelaufola a hɔn werɛ nnfir yi no yɛ pɛr. Dɛmara na, wɔwoo asaw fofor, ibom w'annyɛ nsesa wɔ dza ofri no mu no, na asɛmpakafo no gyee too mu.

Choreography[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Performers[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Dress[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Hɔn a wɔsaw no hɔn ntarhyɛ no mu da hɔ tse dɛ hɔn asaw no. Wɔtaa hyɛ tupenu fufuw anaa tuntum na wɔdze dza wɔhyɛ no wɔsor na taʻovala loukeha, ɔwɔ mu dɛɛ iyi nyinara sisi a ɔyɛ ahataw a wɔdze siesie hɔn asin na ahaban a ɔwɔ nka papa na/anaa manafau a ɔyɛ ahaban a w'awen dze twa hɔn asin kata kɛse n'ara do, wɔ eyikan mu no wɔdze hibiscus fiber ahorow na wɔdze yɛ. Wɔ kabɔmu tsedɛ ma wɔyɛ dze to hɔn nan, hɔn nsa na hɔn kwan garlands nso wɔhyɛ. Hɔn a wɔsaw no fri Kanokupolu ekuraase, ibom, aber biara wɔdze hɔn dwuma wɔ hɔn amanbrɛ folaʻosi mu, ɔyɛ ngatu bɛyɛ mita 2. Hɔn a wɔsaw wɔ Tatakamotonga,a daa wodzi dwuma wɔ dwumadzi akɛse n'ewie, osiandɛ wɔ gyee to mu dɛ hɔn na wɔ bɔ hɔn ho mbɔdzen yie, aber biara wɔhyɛ star tuntum, dɛ ma ɔyɛ akwan a wɔdze kyerɛ hɔn ayɛwdzi ma Tukuʻaho (see below) na ne ba banyin Tungī Mailefihi, ne hokafo Ɔhemaa Salote Tupou III.

Wɔ sanso hyɛ tekiteki a ɔyɛ akokɔ ne ntakra w'akeka abɔmu wɔ hɔn tsir mu. Mbasiafo no hɔn nkakra no fam ndua nketsenketse kor anaa ebien ho, a ɔkyerɛ sor, wɔ aber a mbanyinfo no hɔn dze no yɛ tuft a no mu gow na ɔkyerɛ famu.Ne tsitsir yɛ mbasiafo hɔn tekiteki pegya kakraba no, benkum-nifa bɔ hɔn tsiradze teki, wɔ yɛ no fri mber kɔ mber wɔ aber a ndwom no resisi do no. Teki papa yɛ ndzeyɛɛ kor a no ho wɔ mfaso wɔ dza wɔdze hyɛ hɔn a wɔ nyim asaw no.

References[sesa mu | sesa ekyirsɛm]