Ewo hayɛ

Fi Wikipedia

Honey hunting anaa honey harvesting yɛ akwan a wɔ fa do dze nya ewo fri ndowa a hɔn enyiwa do yɛ hyew hɔ. Ɔyɛ dwumadzi kor bi a nyimpa ayɛ efri tsetse na and ndɛ mber yi Ebibiman afa bi gu do dze dzi dwuma, Asia, Australia na South America. Sɛ yɛ hwɛ mu yie a ndzeyeɛ a ɔkyerɛ Ewo ha yɛ fri ndowa hɔ nye mboba a w'akyerɛw do, a ɔkyerɛ fri 8,000 BC. Wɔ Europe ne mfe ne mfinfin, kwan a wɔ nya ewo fri ndowa a hɔn enyiwa yɛ dzen yie anaa ndowa a hɔn enyiwa yɛ dzen kakra nna wɔ soa na w'atɔn.

Ewo a wɔ nya no wɔ ndowa a hɔn enyiwa yɛ dzen yie no wɔ taa nya no wɔ aber a wɔdze wusiw hyɛ ndowa no do na wɔ buei ndua anaa mboba a ndowa no hyɛ mu no, mpɛn pii no ekyir asɛm no nye dɛ ndowa no sɛi.

Africa[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Ewo ha yɛ wɔ Africa ka hɔn amanbrɛ ahorow no bi ho wɔ mbeambea pii na abɔmbɔfo ayɛ edwuma yi wɔ mfe apem mu.

Asia[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Nepal[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Nsɛmkyerɛw dwumadzi a nsɛmkyerɛwnyi a ɔsan twa mfonyin a ɔyɛ Diane Summers na Eric Valli wɔ Honey hunters of Nepal  nsɛmkyerɛw edwuma fa Gurung tribesmen wɔ west-central Nepal a wɔbɔɔ wura kwayɛ mu dɛɛ wɔrehwehwɛ ewo a n'ano yɛ dzen na wɔdze akadze ahorow a obotum ama biribia esi na wɔdze dzii dwuma dze nyaa ewo no.

Mpɛn ebien wɔ afe kor mu wɔ sor wɔ Himalayan foothills ma central Nepal kuw ahorow a mbanyinfo ayɛ mu ma hyia wɔ botan a ɔyɛ fie ma ndowa beberee a wɔwɔ ewiadze, Apis laboriosa. Tse dɛ ma wɔwɔ ma hɔn ase dɔɔr no, mbanyimba kɔ Himalayan botan no ho na wɔ kɔ yi ndowa no hɔn ewo no.

Wɔkyerɛw faa dɛm nsɛm yi ho wɔ BBC2 nsɛnkyerɛw mu wɔ Ayɛwoho 2008 a dzin a ɔda do yɛ Jimmy and the Wild Honey Hunters-Sun. Engiresi Okuanyi tuu kwan kɔɔ Himalayan foothills dɛɛ orekɔyɛ ewo hayɛ nhwehwɛmu. Ewiadze nyinara mu bia a ndowa a wɔyɛ ewo dɔɔso, A. laboriosa bor ebien wɔ dzaa ɔwɔ UK bea a wɔdze hɔn akɛse n'ara esie wɔ tsenabea a awɔw wɔ hɔ ama w'ama ehyew. Akyerɛwsɛm no na ibi fa dɛ wɔrofow ahoma atwer ananmɔn a ɔyɛ 200 na wɔsɔ kenten na dua tsentsen dze pia dzaa ewo wɔ do no n'akɛse a bɛyɛ ndowa ɔpepem ebien wɔ do na wɔdze ahyɛ kenten mu.

Wɔ mfeha mu no Gurung nyimpa a wɔwɔ ɔman Nepal mu no dze hɔn nkwan to esian mu dze kɔyi ewo fri botan no mu. Andrew Newey twaa mfonyin a ɔkyerɛ dɛm ewudze amanbrɛ yi.

Indonesia[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Amanbrɛ akwan a wɔdze nya ewo wɔ Riau Mantam wɔfrɛ no Menumbai. Dɛm nyimdzee yi hɔn a wɔda no edzi yɛ Petalangan nkorɔfo a wɔtse Sialang dua mu wɔ Tanah Ulayat kwayɛ bea mu, Pelalawan. Menumbai Pelalawan yɛ kwan wɔ yi ewo fri ndowa nkyen a wɔdze bokiti na ahoma. Iyi boa ma wɔ pam ndowa no ama w'ansoso nyimpadua no, sɛ wɔreyi ewo no a wɔwɔ nsɛm a wɔkeka na ndwom a wɔtow. Menumbai Pelalawan wɔ yɛ no wɔ ndowa dan mu na wɔ yɛ no ewiaber nko.

Bangladesh na India[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔ Sunderban kwayɛ mu,Bangladesh na India ne West Bengal na wɔkyɛ, kwayɛ ho nsutsen ho yɛ bea a hɔn a wɔkɔ yi ewo dzi dwuma. Wɔfrɛ hɔn "Mawals". Edwuma yi yɛ hu yie dɛ hɔn a wɔyɛ no dodow n'ara wu wɔ akwan a sebɔ tu hyɛ hɔn do na ɔtaa si wɔ dɛm bea yi. Wɔ otwa mber amandze, a nsesa kakra wɔ mu fri mpɔtam dze kɔ mpɔtam, wɔdze mpaebɔ hyɛ ase na wɔdze afarebɔdze a ɔyɛ ahaban, nduaba, na emo. Na wɔsɔ gya wɔbotan n'ase ma ne nwusiw no pra ndowa no fri dza ewo wɔ ho no.

Europe[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Function[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Wɔ enyim paa dɛ Stone Age mber no, nyimpa yii ewo frii ndowa a hɔn enyiwa yɛ dzen hɔ, na ibom ma onyɛ ma wɔdze kɔ gua do kɔtɔn. Fri Middle Age n'ahyɛse no na wɔdze kaa eguadzi edwuma ho, ma wonyim wɔ German-speaking central Europe, mfatoho nye, dɛɛ Zeidler anaa Zeitler, a nna n'edwuma nye dɛɛ obɛfa ewo a n'ano yɛ dzen, anaa ma ɔwɔ famu kakra anaa ndowa a wɔwɔ fie a wɔkɔ kwayɛ mu. Onntse dɛ ndɛ ndowa hɔn ahwɛfo, w'annfa ndowa no annhyɛ ndowa ndua adan a nyimpa yɛe mu.Na ibom, wɔ twa ebon dɛɛ ndowa dan wɔ ndua adadaw mu wɔsusu kɔ sor bɛyɛ mita esia na wɔdze ntaabow hyɛ ano. Sɛ ndowa ahorow tsena dɛm bia no anaa w'anntsena hɔ ne nyinara gyina hɔn bea a wɔfri mu na ono tum sesa afe biara. Wɔtwa no do so ama mframa pii annsei adze.

Distribution[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Osombo yie, sɛ anka onnyɛ ma ɔwɔ dɛɛ wodzi kan yɛ ma ndua a wɔdze hwɛ ndowa a, ɔyɛ dzaa wɔ gyina do a ɔyɛ conifer . Mbea a odzi mu a wɔdze yɛ ewo hayɛ wɔ Middle Age no mu yɛ wɔ mantam a ɔwɔ Fichtel Mountains na Nuremberg Imperial Forest. Wɔ Bavaria kwayɛ bea a wɔhwɛ ndowa do no hyɛ ase fri afe 959 wɔ Grabenstätt mpɔtam. Na ibom wɔ bea a ɔyɛ ndɛ Berlin, na wɔyɛ ewo hayɛ kɛse n'ara, ne tsitsir wɔ tsetse Grunewald kɛse no.

Wɔ mbea a ɔwɔ Nuremberg nhwɛdo ahorow wɔ hɔ a ɔkyerɛ ewo hayɛ amanbrɛ dwumadzi a nna ɔkɔdo yie a ibi nye castle of Zeidlerschloss wɔ Feucht. Na Ewo no ho hia ma Nuremberg ne gingerbread production; Nuremberg Reichswald ("The bee garden of the Holy Roman Empire") yɛɛ no beberee .

References[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

Literature and Film[sesa mu | sesa ekyirsɛm]

  • Honeyland, 2019 documentary set in North Macedonia
  • Eva Crane: The world history of beekeeping and honey hunting. Duckworth, London, 2000. ISBN 0-7156-2827-5.
  • Hermann Geffcken, Monika Herb, Marian Jeliński und Irmgard Jung-Hoffman (Hrsg.): Bienenbäume, Figurenstöcke und Bannkörbe. Fördererkreis d. naturwiss. Museen Berlins, Berlin 1993. ISBN 3-926579-03-X.
  • Karl Hasel, Ekkehard Schwartz: Forstgeschichte. Ein Grundriss für Studium und Praxis. 2nd, updated edition. Kessel, Remagen, 2002, ISBN 3-935638-26-4.
  • Richard B. Hilf: Der Wald. Wald und Weidwerk in Geschichte und Gegenwart – Erster Teil [reprint]. Aula, Wiebelsheim, 2003, ISBN 3-494-01331-4.
  • Klaus Baake: Das Zeidelprivileg von 1350. Munich, 1990.
  • Mark Synnott: “The Last Honey Hunter” p. 80. National Geographic. Vol. 232. No. 1. July 2017.